نکات دوران شیردهی که باید به آن‌ها توجه کنید!

پس از پایان بارداری و تولد نوزاد، خانم‌ها وارد دوران شیردهی می‌شوند. دورانی که همانند دوران بارداری مهم است و آگاهی از برخی از نکات و توجه به آن‌ها به شدت توصیه می‌شود. اگر شما هم در دوران شیردهی قرار دارید یا به زودی قرار است زایمان کنید، در این مطلب همراه ما باشید.

شیرخوارگی یعنی چه؟

شیرخوارگی زمانی است که کودک با شیر مادر، که معمولاً مکیدن آن مستقیماً از پستان صورت می گیرد، تغذیه می شود. تصمیم گیری درباره شیردهی امری شخصی است. اما در دوران شیردهی ممکن است منجر به ابراز نظرات دوستان و خانواده نیز شود.

بسیاری از متخصصان پزشکی، از جمله آکادمی اطفال آمریکا اکیداً توصیه می کنند شیردهی به مدت ۶ ماه (بدون غذای کودک، آب میوه و آب) انجام شود. پس از شروع سایر غذاها نیز توصیه می شود شیردهی را تا اولین سال زندگی کودک ادامه دهید.

این‌که چند بار باید به کودک خود شیر دهید به این بستگی دارد که کودک شما وعده های غذایی کوچک و مکرر را ترجیح می دهد یا تغذیه طولانی تر را؟! این امر با رشد کودک تغییر می کند. نوزادان اغلب ترجیح می دهند هر ۲-۳ ساعت یک بار تغذیه کنند. تا ۲ ماهگی، معمولاً هر ۳-۴ ساعت یک بار تغذیه صورت می گیرد و تا شش ماهگی، اکثر نوزادان هر ۴-۵ ساعت یک بار تغذیه می کنند.

نشانه های گرسنه بودن کودک

یکی از معمول ترین راه هایی که کودکان به شما می گویند که گرسنه هستند، گریه است. دیگر نشانه های آماده بودن کودک برای تغذیه عبارتند از:

• لیسیدن لب ها یا بیرون آوردن زبانشان
• دهان‌گَردی، که شامل حرکت فک، دهان یا سر آنها برای جستجوی سینه است.
• قرار دادن دست در دهانشان
• باز کردن دهانشان
• سر و صداکردن
• مکیدن چیزها

فواید تغذیه کودک با شیر مادر در دوران شیردهی

شیر مادر تغذیه ایده آلی برای نوزادان فراهم می کند. این ماده ترکیب تقریباً کاملی از ویتامین، پروتئین، چربی و هر آنچه که کودک برای رشد نیاز دارد، است. همه این موارد نیز به شکلی راحت‌تر از شیر خشک هضم می شوند.

شیر مادر حاوی آنتی بادی هایی است که به کودک به مقابله در برابر ویروس ها و باکتری ها کمک می کند. شیردهی خطر ابتلای کودک به آسم یا آلرژی را کاهش می دهد.

علاوه بر این، کودکانی که در ۶ ماه اول بدون هیچ گونه شیر خشکی تنها از شیر مادر تغذیه می کنند، عفونت های گوشی، بیماری های تنفسی و اسهال کمتری دارند. همچنین آنها کمتر در بیمارستان بستری شده و کمتر به پزشک مراجعه می کنند.

در برخی مطالعات ارتباط شیردهی با افزایش ضریب هوشی در کودکی مشخص شده است. علاوه بر این، تماس فیزیکی، لمس پوست با پوست و تماس چشمی، همه به کودک کمک می کند تا با شما ارتباط برقرار کرده و احساس امنیت کند.

نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، احتمالاً بیش از آنکه اضافه ‌وزن پیدا کنند، وزن مناسب خود را به دست می‌آورند. شیردهی همچنین در پیشگیری از SIDS (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد) نیز نقش دارد. تصور می شود تغذیه با شیر مادر در کاهش خطر ابتلا به دیابت، چاقی و برخی سرطان ها نیز مؤثر باشد، اما تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

مزایای دوران شیردهی برای مادران

شیردهی منجر به سوختن کالری های اضافی بدن می شود، بنابراین می تواند به کاهش سریع‌تر وزن بارداری کمک کند. این امر موجب آزادسازی ماده هورمون اکسی توسین می شود که به رحم در بازگشت به اندازه قبل از بارداری کمک می کند.

دوران شیردهی همچنین ممکن است خونریزی رحمی پس از زایمان را نیز کاهش دهد. علاوه بر این شیردهی در کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان نیز مؤثر است. همچنین ممکن است خطر پوکی استخوان را نیز کاهش دهد.

از آنجا که مجبور به خرید و اندازه گیری شیر خشک، استریل کردن نوک پستان ها یا گرم کردن شیشه شیر نیستید، در وقت و هزینه شما نیز صرفه جویی می شود. همچنین زمان معینی برای استراحت در هنگام ارتباط با نوزاد برای شما فراهم می کند.

آیا در دوران شیردهی شیر کافی برای نوزادتان دارید؟

چند روز اول پس از تولد، سینه های شما اولین شیر ایده‌آل را که آغوز نامیده می شود، تولید می کنند. آغوز غلیظ و مایل به زرد است و حجم زیادی ندارد، اما مقدار آن برای تأمین نیازهای غذایی کودک کافی است. آغوز به تکوین دستگاه گوارش نوزاد کمک کرده و آن را برای هضم شیر مادر آماده می‌کند.

آغوز اولین فاز از شیر مادر است که برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز کودک هنگام رشد با گذشت زمان تغییر می کند. فاز دوم شیر انتقالی نامیده می‌شود. این شیر زمانی که آغوز به تدریج با فاز سوم شیر مادر، که شیر بالغ نام دارد، جایگزین می شود، تولید می گردد.

تولید شیر انتقالی چند روز پس از تولد آغاز می شود. ۱۰ تا ۱۵ روز پس از تولد، شیر بالغ تولید می شود، که تمام تغذیه مورد نیاز کودک را برای او فراهم می کند.

بیشتر نوزادان در ۳ تا ۵ روز اول پس از تولد مقدار اندکی وزن کم می کنند. این امر ارتباطی با شیردهی ندارد.

هرچه کودک خواستار شیر بیشتری باشد، سینه مادر با تولید شیر بیشتر به این نیاز پاسخ می دهد. طبق توصیه متخصصان، تلاش کنید تغذیه تا ۶ ماهگی تنها از طریق شیر مادر (بدون شیرخشک، آب میوه و آب) صورت گیرد. گنجاندن شیر خشک ممکن است موجب تولید شیر کمتری از پستان شود.

حتی اگر شیردهی شما کمتر از ۶ ماه توصیه شده است، بهتر است به جای این‌که هیچ زمانی به اینکار اختصاص ندهید، برای مدت زمان کوتاهی دوران شیردهی داشته باشید. در ۶ ماهگی می توانید غذای جامد را به تغذیه نوزاد اضافه کنید. اما اگر می خواهید تولید شیر ادامه داشته باشد به شیردهی نیز ادامه دهید.

در دوران شیردهی آیا کودک شیر کافی دریافت می کند؟

بسیاری از مادران در دوران شیردهی کنجکاوند بدانند که آیا نوزادانشان شیر کافی برای تغذیه مناسب دریافت می کنند؟ در صورتی که کودک به اندازه کافی شیر مادر دریافت کند باید:

• در چند روز اول پس از زایمان بیش از ۷٪ از وزن زمان تولد خود را از دست ندهد.
• در فاصله زمانی ۱ تا ۳ ساعت بین شیردهی، راضی و خوشحال به نظر برسد.
• تا ۷ تا ۱۰ روزگی روزانه حداقل ۶ پوشک مرطوب با مدفوع بسیار کمرنگ یا شفاف داشته باشند.

بهترین پوزیشن برای شیردهی چیست؟

بهترین پوزیشن برای شما موقعیتی است که در آن شما و کودکتان هر دو راحت و آرام باشید و برای حفظ موقعیت یا ادامه شیردهی تحت فشار نباشید. در اینجا برخی از پوزیشن های معمول شیردهی به کودک آورده شده است:

۱) موقعیت گهواره

در حالی که تمام بدن کودک رو به شماست، سر او را در خمیدگی آرنج خود قرار دهید. شکم کودک خود را در برابر بدنتان قرار دهید تا احساس حمایت کامل داشته باشد. بازوی دیگر و آزاد شما می تواند برای حمایت از سر و گردن کودک در اطراف آن ها قرار گیرد یا برای حمایت از کمر کودک روی پاهای او قرار گیرد.

۲) وضعیت فوتبالی

پشت کودک را در امتداد ساعد خود قرار دهید تا سر و گردن کودک را مانند توپ فوتبال در کف دست خود نگه دارید، و از آن ها حمایت کنید. این وضعیت برای نوزادان و بچه های کوچک بهتر جواب می دهد. علاوه بر این اگر در دوران نقاهت پس از زایمان سزارین هستید و باید از شکم خود در برابر فشار یا وزن کودک محافظت کنید، وضعیت خوبی است.

۳) حالت دراز کشیدن به پهلو

این وضعیت برای شیردهی شبانه در رختخواب عالی است. اگر در دوران نقاهت پس از اپیزیوتومی (برشی برای عریض کردن دهانه واژن در حین زایمان) هستید، این وضعیت بسیار خوب است.

فراموش نکنید که از بالش در زیر سر خود استفاده کنید تا راحت باشید. سپس نزدیک کودک خود دراز کشیده و از دست آزاد خود برای قرار دادن پستان و نیپل در دهان کودک استفاده کنید. به محض چفت شدن مناسب کودک، با دست آزاد خود سر و گردن او را نگهدارید تا برای ادامه شیردهی چرخش یا فشاری ایجاد نشود.

۴) نگه داشتن گهواره ای ضربدری

روی صندلی راحتی که دسته دارد، صاف بنشینید. کودک خود را در خم بازوی مخالف سینه ای که از آن برای شیردهی استفاده می کنید، نگه دارید. با دست خود سر آنها را مورد حمایت قرار دهید. کودک را مقابل تنه خود قرار دهید؛ به گونه ای که شکم هایتان روبروی یکدیگر قرار بگیرند.

از دست دیگر خود استفاده کنید تا به صورت U شکل برآمدگی سینه را بگیرید. دهان کودک را به سمت سینه بیاورید و آن ها را نزدیک یکدیگر گهواره کنید. اما به سمت جلو خم نشوید.

۵) وضعیت خوابیده به پشت

این وضعیت که به آن شیردهی بیولوژیکی نیز گفته می شود، به نظر وضعیت بسیار خوبی است. این وضعیت اساساً بهره بردن از غرایز طبیعی شیردهی شما و کودکتان است. به پشت، اما نه صاف، روی یک کاناپه یا تخت دراز بکشید. حمایت مناسبی برای سر و شانه های خود ایجاد کنید.

کودک خود را به گونه ای که تمام بخش جلوی شما درگیر شود، در آغوش بگیرید. اجازه دهید کودک در هر وضعیتی که شما پس از قرار گرفتن گونه های او در نزدیکی سینه راحت هستید، قرار بگیرد. در صورت نیاز به چفت شدن کودک کمک کنید.

چگونه می توان کودک را در زمان شیردهی “به بدن مادر فیکس” کرد؟

کودک را به گونه ای که راحت باشد و مجبور نباشید گردن او را برای تغذیه بچرخاند، رو به روی خود قرار دهید. با یک دست، برآمدگی پستان را گرفته و لب پایین کودک را به آرامی با نوک سینه نوازش کنید. رفلکس غریزی کودک منجر به باز شدن دهان خواهد شد. در حالی که با دست گردن کودک را حمایت می کنید، دهان او را نزدیک حوالی نوک پستان بیاورید و سعی کنید نوک سینه خود را در دهان، بالای زبان قرار دهید.

با جمع شدن لب های کودک در اطراف نوک پستان، شما می توانید متوجه شوید که کودک به درستی با شما “فیکس” شده است. نوزاد باید تمام نوک پستان و بیشتر آرئول، که پوست تیره اطراف نوک پستان است را در دهان داشته باشد. با اینکه ممکن است احساس سوزن سوزن شدن یا خارش خفیفی داشته باشید، اما شیردهی نباید دردناک باشد.

اگر کودک به درستی فیکس نشده است و با ریتمی آرام و یواش شیر می خورد، انگشت کوچک خود را به آرامی بین لثه کودک قرار دهید تا جلوی مکش گرفته شود، نوک پستان را درآورده و مجدداً امتحان کنید. خوب “فیکس شدن” به جلوگیری از زخم شدن نوک پستان نیز کمک می کند.

نکاتی برای مادرانی که به تازگی دوران شیردهی را آغاز کرده‌اند

چند نکته که به آماده شدن شما برای شیردهی کمک می کند:

• برای جلوگیری از زایمان زودرس مراقبت های قبل از تولد را به طور منظم انجام دهید.
• به پزشک خود بگویید قصد شیردهی دارید و در مورد اقداماتی که به تسهیل برنامه شما در شیردهی بعد از زایمان کمک می کند، برنامه‌ریزی ‌کنید.
• در کلاس شیردهی شرکت کنید.
• در مورد هر گونه وضعیت بهداشتی که دارید یا هر دارویی که مصرف می کنید و می تواند در شیردهی تداخل ایجاد کند، با پزشک خود صحبت کنید.
• به پزشک و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی بیمارستان اطلاع دهید که قصد دارید در اسرع وقت پس از زایمان شیردهی داشته باشید.
• با دوستانی که شیر می دهند صحبت کنید و از راهنمایی‌های آن‌ها استفاده کنید.
• وسایل مورد نیاز برای شیردهی مانند سوتین های شیردهی و سایر موارد را تهیه کنید.

این نکات، که الفبای شیردهی نامیده می شوند، به شما و کودکتان کمک می کند تا با این روند راحت باشید:

• آگاهی
  به نشانه‌های گرسنگی کودک خود توجه کنید و هر وقت کودک گرسنه بود به او شیر دهید. این فرایند تغذیه “درخواستی” نامیده می شود. در چند هفته اول ممکن است هشت تا دوازده بار در طی ۲۴ ساعت شیردهی داشته باشید. نوزادان گرسنه دستان خود را به سمت دهانشان می برند، صدای مکیدن ایجاد می کنند یا دهانشان را حرکت می دهند و یا به سمت سینه مادر حرکت می کنند. منتظر گریه کودک نباشید. این نشانه گرسنگی بیش از حد آنها است.
• صبور باشید
  به شرطی که کودک شیر بخواهد به او شیر دهید. در شیردهی به نوزاد عجله نکنید. نوزادان معمولاً از هر پستان برای ۱۰ تا ۲۰ دقیقه شیر می خورند.
• آرامش
  این یک اصل است. هنگام شیردهی آرام باشید. احتمالاً شیر شما “تراوش” یافته و جریان می یابد. قبل از شروع شیردهی، در صورت لزوم برای پشتیبانی از بازوها، سر و گردن از بالش، و برای حمایت از پاها از زیر پایی استفاده کنید.

آیا ملاحظات پزشکی در مورد دوران شیردهی وجود دارد؟

در چند موقعیت شیردهی می تواند به کودک آسیب برساند. در اینجا چندین دلایلی که نباید شیر دهی داشته باشید ذکر شده است:

• اگر شما HIV مثبت باشید، می توانید ویروس HIV را از طریق شیر مادر به نوزاد خود منتقل کنید.
• شما به سل فعال و درمان نشده ابتلا دارید.
• شما در حال شیمی درمانی برای سرطان هستید.
• شما یک مخدر غیرقانونی مانند کوکائین یا ماری جوانا مصرف می کنید.
• کودک شما به بیماری نادری به نام گالاکتوزمیا ابتلا دارد و نمی تواند قند طبیعی (گالاکتوز) در شیر مادر را تحمل کند.
• داروهای خاصی مانند داروهایی برای سردردهای میگرنی، بیماری پارکینسون یا آرتروز مصرف می کنید.

در صورت مصرف هر نوع داروی تجویزی، قبل از شروع شیردهی با پزشک خود صحبت کنید. بسته به داروی خاصی که مصرف می کنید، پزشک می تواند در گرفتن تصمیم آگاهانه به شما کمک کند.

سرماخوردگی یا آنفولانزا نباید مانع شیردهی شما شود. شیر مادر این بیماری را به کودک شما انتقال نمی دهد و حتی ممکن است آنتی بادی هایی را برای مقابله با بیماری به کودک بدهد.

علاوه بر این نوزادانی که منحصراً از شیر مادر تغذیه می کنند و نوزادانی که تا حدی از شیر مادر تغذیه می کنند و بیش از نیمی از تغذیه روزانه خود را در قالب شیر مادر دریافت می کنند، باید مکمل آهن خوراکی دریافت کنند. این کار باید تا زمانی که غذاهای حاوی آهن مانند غلات غنی شده با آهن به رژیم غذایی وارد شوند، ادامه یابد.

در مورد مکمل آهن و ویتامین D با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید. پزشک می تواند شما را در مورد توصیه های مربوط به مقدار مناسب برای کودک و شما، زمان شروع مصرف و تعداد دفعات مصرف مکمل ها راهنمایی کند.

از جمله چالش های معمول دوران شیردهی به چه مواردی می توان اشاره کرد؟

۱) زخم شدن نوک پستان ها

در هفته های اول شیردهی ممکن است کمی احساس درد داشته باشید. مطمئن شوید که کودک شما به درستی فیکس شده است و پس از هر بار شیر دادن، از یک انگشت برای قطع کردن مکش ناشی از دهان کودک استفاده کنید. این کار به جلوگیری از زخم شدن نوک پستان کمک می کند.

اگر هنوز احساس درد دارید، مطمئن شوید که با هر سینه به اندازه ای شیر می دهید که مجاری شیر کاملاً تخلیه شوند. اگر این کار را نکنید، ممکن است سینه هایتان بزرگ، متورم و دردناک شوند.

نگه داشتن یخ یا کیسه نخود فرنگی منجمد روی زخم نوک پستان می تواند به طور موقت ناراحتی را کاهش دهد. خشک نگه داشتن نوک پستان ها و فراهم آوردن امکان خشک شدن آنها در هوا در بین شیردهی ها نیز کمک کننده است. کودک شما در آغاز تمایل بیشتر برای مکیدن دارد. بنابراین شیردهی را با پستانی که درد کمتری دارد شروع کنید.

۲) خشک شدن و ترک خوردن نوک سینه ها

از مصرف صابون ها، کرم های معطر یا لوسیون های حاوی الکل، که موجب خشک شدن و ترک خوردگی نوک پستان ها می شوند، خودداری کنید.

بعد از شیردهی می توانید به آرامی لانولین خالص را روی نوک سینه های خود استعمال کنید، اما قبل از شیردهی مجدد، نسبت به شستن لانولین اطمینان حاصل کنید.

تعویض پد های لباس زیر به خشک ماندن نوک پستان کمک می کند. تنها باید از پد سوتین نخی استفاده کنید.

۳) نگرانی در مورد تولید شیر کافی

یک قانون کلی که وجود دارد این است که نوزادی که روزانه شش تا هشت پوشک خیس می کند، احتمالاً شیر کافی دریافت می کند. بهتر است همراه با شیر مادر شیرخشک ندهید و هرگز به کودک خود آب خالص ندهید.

بدن شما برای ادامه تولید شیر به تقاضای منظم و مداوم شیر از سوی کودک نیاز دارد. برخی خانم ها به اشتباه فکر می کنند که در صورت داشتن سینه های کوچک نمی توانند شیر دهند. اما زنان دارای سینه کوچک می توانند به اندازه زنان دارای سینه های بزرگ شیر تولید کنند. تغذیه خوب، استراحت فراوان و هیدراته بودن، همگی کمک کننده هستند.

۴) دوشیدن و نگه داشتن شیر

شما می توانید شیر مادر را با دست یا با شیر دوش بدوشید. ممکن است چند روز یا چند هفته طول بکشد تا نوزادتان به مصرف شیر پستان در بطری عادت کند. بنابراین اگر قصد بازگشتن به سر کار را دارید، هر چه زودتر تمرین را آغاز کنید.

اگر شیر مادر در یخچال نگهداری شود، می توانید تا ۲ روز با خیال راحت از آن استفاده کنید. می توانید شیر مادر را تا ۶ ماه منجمد کنید. شیر مادر منجمد را در مایکروویو گرم یا ذوب نکنید. این کار موجب از بین رفتن برخی خصوصیات تقویت کننده سیستم ایمنی بدن می شود و می تواند باعث گرم شدن شدید بخش های چرب شیر مادر شود. به جای آن شیر مادر را در یخچال یا در یک کاسه آب گرم ذوب کنید.

۵) تو رفتگی نوک سینه ها

یک نیپل تورفته با فشردن آرئول (پوست تیره اطراف نوک پستان) به طرف جلو بیرون نمی آید. مشاور شیردهی (متخصص آموزش شیردهی) می تواند نکاتی را در اختیار شما قرار دهد که امکان شیردهی موفقیت آمیز را برای زنان دارای تو رفتگی نوک سینه فراهم می کند.

۶) دم کردن پستان

پر بودن سینه طبیعی و بدون مشکل است. این اتفاق زمانی روی می دهد که سینه ها پر از شیر شده، و نرم و منعطف می شوند. اما دم کردن سینه به این معنی است که رگ های خونی واقع در پستان پرخون شده اند. این فرایند موجب به دام افتادن مایعات در پستان ها شده و باعث می شود احساس سفتی، درد و تورم داشته باشید.

برای کاهش علائم خفیف، به تناوب گرم و سرد کنید. به عنوان مثال از کمپرس یخ و دوش آب گرم استفاده کنید. دوشیدن شیر با دست یا شیر دوش نیز می تواند کمک کننده باشد.

۷) انسداد مجاری

یک لکه دردناک تنها روی پستان، که ممکن است قرمز و گرم باشد، می تواند نشانگر انسداد مجرای شیر باشد. این مشکل اغلب با کمپرس های گرم و ماساژ ملایم در محل برای رفع انسداد برطرف می شود. شیردهی بیشتر نیز می تواند کمک کند.

۸) عفونت پستان (ماستیت)

این مسئله گاهی اوقات با ورود باکتری ها به پستان، اغلب از طریق ترک خوردگی نوک سینه پس از شیردهی، ایجاد می شود. اگر همراه با علائم آنفولانزا، تب و خستگی، ناحیه ی دردناکی روی پستان خود دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.

معمولاً برای رفع عفونت پستان به آنتی بیوتیک نیاز است. اما احتمالاً می توانید ضمن داشتن عفونت و مصرف آنتی بیوتیک، به شیردهی ادامه دهید. برای رفع حساسیت پستان، چهار بار در روز و هربار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، گرمای مرطوبی روی محل درد قرار دهید.

۹) استرس

مضطرب بودن و استرس بیش از حد می تواند در رفلکس جاری شدن (رگ کردن) شیر اختلال ایجاد کند. این همان تراوش طبیعی شیر بدن در مجاری شیری است. به این ترتیب هورمون هایی که هنگام شیر خوردن کودک ترشح می شوند، تحریک می شود.

همچنین ممکن است تنها با شنیدن گریه کودک یا فکر کردن در مورد کودک نیز تحریک شود. قبل و در حین شیردهی تا حد ممکن آرام و آسوده باشید. این فرایند می تواند در جاری شدن شیر کمک کننده باشد. این امر به نوبه خود می تواند به آرامش و آسودگی نوزاد کمک کند.

توجه داشته باشید که نوزادان نارس ممکن است نتوانند بلافاصله از شیر تغذیه کنند. در برخی موارد، مادران می توانند شیر را دوشیده و از طریق بطری یا لوله تغذیه به او غذا دهند.

علائم هشدار دهنده دوران شیر دهی

شیردهی روندی طبیعی و سالم است. اما در صورت بروز موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• سینه های شما به طور طبیعی قرمز، متورم، سفت یا زخم شده اند.
• ترشح یا خونریزی غیرمعمول از نوک پستان های خود دارید.
• در مورد اضافه نشدن وزن یا عدم دریافت شیر کافی توسط کودک نگران هستید.