اعمال پنجشنبه و شب جمعه برای اموات

بنابر احادیث و آموزه های دینی، فقط افراد زنده به دعا احتیاج ندارند زیرا اموات که به اصطلاح دستشان از دنیا کوتاه است و تاثیر در احوال خویش در برزخ ندارند به دعا و طلب مغفرت نیاز بیشتری دارند.

به همین دلیل انجام اعمال مستحبی و هدیه کردن ثواب آنها به روح اموات و درگذشتگان نه فقط برای فرد متوفی بلکه برای شخصی که این اعمال را انجام می دهد، منشا خیرات و برکات بسیار است. روایات بسیاری از بزرگان دینی وجود دارد که شب های جمعه را متعلق به اموات می دانند. در این بخش از دین و مذهب اِلی این روایات را می خوانیم.

دعای پنجشنبه یا همان شب جمعه برای اموات در آیات قرآن

خواندن قرآن و هدیه آن برای اموات به ویژه در ماه مبارک رمضان و شب های جمعه ثواب بسیاری دارد. در شب های جمعه خواندن سوره یاسین، واقعه، جمعه، کهف و اسراء و… سفارش شده است.

همچنین، برای میت هر سوره ای از قرآن خوانده شود ثواب دارد و نسبت به خواندن سوره ی حمد و توحید و تبارک، یس و قدر سفارش شده است.(مفاتیح الجنان، صص939 -942)

این آیه دعای خوب و تحفه ای زیبا برای گذشتگان است که می توان به عنوان دعای شب جمعه برای اموات خواند:

«رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ»(سوره ابراهیم، آیه 41)

دعای پنج شنبه و شب جمعه برای اموات در روایات

دعای شب جمعه (پنجشنبه ) برای اموات در روایات پیامبر (ص)

از پیامبر اکرم (ص)در روایات زیر نقل شده است که فرمودند:

«مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید.»  (یزدی، شیخ حسن بن علی، انوار الهدایة، ص 115 — (الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری ، ص 232)

«هرگاه مؤمنی «آیه الکرسی» را بخواند و ثواب آن را هدیه اهل قبور کند خداوند ثواب آن را به اموات مؤمنین می دهد. ولی برای کسی که «آیه الکرسی» را خوانده است مقام و مرتبه هفتاد پیامبر عطاء می کند، و در مقابل هر حرفی از آیه الکرسی ملکی را می گمارد که تا روز قیامت به نیابت از او خداوند را تسبیح و تقدیس ‍ کنند.»(بحارالانوار ج 102 ص 300 حدیث 30)

از روایت استفاده می شود خیرات و طلب آمرزش برای اموات در وضعیت آن ها در آخرت تاثیر خواهد داشت. برای اموات از هر چیز بهتر و مفیدتر صدقه و احسان به فقرا و اهدای ثواب آن برای مردگان است.

رسول گرامی اسلام (ص) فرمود:

«صدقه حرارت قبرها را از بین می برد».(میزان الحکمه، ماده صدقه، شماره 10342)

یکی از صحابه از حضرت رسول (ص) نقل کرده است که فرمودند:

«برای مردگان خود هدیه بفرستید»، گفتم:هدیه مردگان چیست؟ فرمود:«صدقه و دعا. ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه های خود می آیند و فریاد می کنند… ای خانواده من، پدر، فرزندان و خویشان من، بر ما مهربانی کنید. آن چه در دست ما بود، عذاب و حساب آن ها بر ماست. نفعش برای غیر ما. ای خویشان ما، به درهمی یا قرص نانی یا جامه ای ما را کمک کنید تا خداوند شما را از جامه های بهشت بپوشاند».(مفاتیح الجنان ، بخش زیارت قبور مؤمنین)

از روایت برداشت می شود که لازم نیست به زیارت قبر مردگان بروید، بلکه در هر کجا برای آنان صدقه بدهید و دعای شب جمعه برای اموات و فاتحه بخوانید، ثوابش به آن ها می رسد. البته رفتن سر قبر بهتر است، چون اثرات دیگری غیر از فاتحه نیز دارد. البته در کنار قبور اموات قرائت قرآن و اهدای ثواب آن به روح میت بسیار خوب است.

پیامبر اکرم(ص)در روایتی دیگر می فرماید:

«هر صدقه ای که برای مرده داده می شود، فرشته ای آن را می گیرد، در طبقی از نور می گذارد، بر لب قبر می ایستد و با صدای بلند می گوید:ای اهل قبور، درود بر شما، بگیرید این هدیه را که بستگان تان برای شما فرستاده اند».(مفاتیح الجنان ، بخش زیارت قبور مؤمنین)

سعد بن عباده می گوید:

یکی از افراد بنی ساعده در سفر بود که مادرش از دنیا رفت، به رسول خدا (ص) عرض کرد:در غیاب من، مادرم از دنیا رفته، اگر برایش چیزی صدقه بدهم، نفعش عاید وی می گردد؟ حضرت فرمود:«بلی». گفت:شما را شاهد می گیرم که محوطه درخت خرمایم را که به ثمر نشسته، برای او صدقه قرار دادم.(مجموعه ورام، ج2 ، ص 110 طبق نقل معاد فلسفی، ج1، ص 291)

خیرات و صدقه شامل هر نوع کار خیر، یا حتی نیت و فکر و اندیشه خیر برای مردم و یا اسلام می شود. می توان ثواب هر عمل خیری که به قصد قربت انجام می شود را به روح اموات نثار کرد.

دعای شب جمعه برای اموات در روایات امام صادق (ع)

امام صادق (ع) در خصوص دعا و خیرات برای اموات فرمود:

«هرکس هر روز 25 بار گوید: “اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینِ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ” حق تعالی به عدد هر مؤمن که گذشته و هر مؤمن که بیاید تا روز قیامت حسنه در نامه اعمال او نویس و به آن عدد گناه از او محو کند.»

امام صادق (ع) در خصوص صدقه برای اموات فرمود:

«هرگاه فردی به نیابت از مرده ای صدقه دهد و یا عمل نیکوئی انجام دهد، خداوند جبرئیل را دستور می دهد:هفتاد هزار ملک به قبر آن مرده گسیل کند که در دست هر ملکی طبقی از نعمتهای بهشتی است.» و در مورد پاداش صدقه دهنده فرمود:«خداوند هزار شهر از شهرهای بهشتی به او می دهد، و هزار حوری از حوری های بهشت با لباسهای فاخر به ازدواج او در می آورد، و هزار حاجت از حاجات دنیائی او را نیز برآورده می گرداند.»(سفینه البحار ج 2 ص 555، وسائل الشیعه ج 2 ص 656 حدیث 9)

امام صادق (ع) در خصوص عمل صالح برای اموات فرمود:

«هر کس از مسلمانها که برای مرده ای عمل صالح انجام دهد، خداوند اجر و ثواب آن عمل را برای عامل چند برابر می کند و از پرتو آن عمل، میت نیز بهره مند می گردد.(بحارالانوار ج 82 و 88 ص 62 و 308، من لا یحضر ج 1 ص 117، وسائل ج 2 ص 655.)

امام صادق (ع) فرمودند:

«مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می شود شادمان می گردد، همانگونه که زنده بوسیله هدیه ای که به او می دهند، خوشحال می گردد.» (محجة البیضاء، ج 8، ص 292)

همچنین در روایتی فرمودند:

«میت شاد و مسرور می‏ شود و گشایش پیدا می‏ کند به دعا و استغفاری که برای او می‏ کنند چنانچه زنده شاد می ‏شود به هدیه که برای او می‏ برند و فرمود که ثواب نماز، روزه، حج، صدقه و سایر اعمال خیر و دعا در قبر میت بر او وارد می‏ شود و ثواب آن برای مرده و کسی که آنها را انجام داده نوشته می‏ شود».(مفاتیح‏ الجنان، ص317)

دعای شب جمعه برای اموات در روایت امام رضا(ع)

امام رضا (ع) فرموده اند:

هر مؤمنی که قبر مؤمن دیگری را زیارت کند و بر مزار او هفت مرتبه سوره مبارکه «قدر» بخواند، خداوند هر دو را می آمرزد.(فقیه ج 1 ص 115 حدیث 40)

با توجه به احادیث ذکر شده متوجه می شویم که مرده ها چشم به راه و چشم انتظار هدیه، دعای شب جمعه برای اموات و… فرزندان و خانواده خود هستند.